عزت نفس یک مفهوم روانشناختی است که به ارزیابی فرد از خود اشاره دارد. عزت نفس بالا به معنای احساس ارزشمندی و شایستگی است، در حالی که عزت نفس پایین به معنای احساس بی ارزشی و نالایق بودن است. عزت نفس نقش مهمی در سلامت روان و کیفیت زندگی افراد دارد. افرادی با عزت نفس بالا معمولاً شادتر، موفق تر و سالم تر هستند.
چرا داشتن عزت نفس در زنان ضروری است؟
داشتن عزت نفس بالا در زنان ضروری است زیرا مزایای زیادی برای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی آنها دارد. زنانی که عزت نفس بالایی دارند، به تواناییها و ارزشهای خود باور دارند و احساس میکنند که شایسته عشق، احترام و موفقیت هستند. در جامعهای که زنان اغلب با تبعیض و نابرابری مواجه هستند، داشتن عزت نفس بالا به زنان کمک میکند تا با چالشها و موانعی که در راهشان قرار میگیرد مقابله کنند و به اهداف خود دست یابند. زنانی که عزت نفس بالایی دارند، کمتر در معرض افسردگی، اضطراب، و اختلالات خوردن و … قرار میگیرند؛ روابط سالمتری با دیگران دارند. آنها کمتر در معرض سوء استفاده و خشونت قرار میگیرند و بیشتر احتمال دارد که روابطی را انتخاب کنند که برای آنها مفید باشد. همچنین آنها با احتمال بیشتری اهداف خود را دنبال میکنند، از چالشها نمی ترسند و در شغل و تحصیل خود موفق میشوند.
تفاوت عزت نفس، اعتماد به نفس و خودشیفتگی
عزت نفس، اعتماد به نفس و خودشیفتگی سه مفهوم مرتبط با یکدیگر هستند که اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند. در حالی که این سه مفهوم شباهتهایی دارند، تفاوتهای مهمی نیز بین آنها وجود دارد.
عزت نفس به ارزش و احترامی که فرد برای خود قائل است اشاره دارد. این باور درونی است که فرد با وجود تمام نقاط ضعف و قوت ارزشمند و شایسته است؛ در حالی که اعتماد به نفس به توانایی فرد در انجام مطلوب و بهینه فعالیت ها در یک حیطه خاص اشاره دارد. این باور درونی است که فرد توانایی رسیدن به اهدافم و موفقیت در چالش های زندگی را دارد. اعتماد به نفس اغلب با عملکرد فرد در زمینههای مختلف زندگی، مانند کار، تحصیل، روابط و ورزش، مرتبط است.
اما خودشیفتگی یک اختلال شخصیت است؛ این اختلال با احساس خودبزرگبینی، نیاز به تحسین و کمبود همدلی مشخص میشود. افرادی که دارای اختلال خودشیفتگی هستند، خود را از دیگران برتر میدانند و انتظار دارند که دیگران به آنها توجه و تحسین کنند. آنها همچنین اغلب فاقد همدلی هستند و نمیتوانند احساسات دیگران را درک کنند.
چگونگی شکل گیری عزت نفس در زنان
عزت نفس زنان، مانند عزت نفس مردان، از دو بخش احساس ارزشمندی و احساس توانمندی تشکیل شده است. احساس ارزشمندی، به باور فرد در مورد ارزشمندی خود و احساس توانمندی، به باور فرد در مورد تواناییهای خود اشاره دارد.
عوامل فردی و محیطی از جمله عواملیست که در شکلگیری عزت نفس زنان تأثیر میگذارد
باور های والدین (تفکر مرد سالارانه)
در خانواده ی که تمایل به داشتن فرزند پسر اولویت دارد و این با ریشه فرهنگی خاصی در آمیخته است ٬ رفتار با زن سخت گیرانه و با نگاه بی ارزشی همراه است. که خود باعثکاهش عزت نفس و عدم ارزشمندی زن نسبت به خود میشود.
سبک تربیتی والدین
رفتار والدین و ترجیح والدین برای توجه و برآورده ساختن نیاز های فرزند پسر به فرزند دختر اولویت دارد . از این رو این بی محبتی ٬سردی وبی توجهی والدین منجربه باور نا کارآمدی ٬ دوست داشتنی نبودن در دختر و کاهش عزت نفس وی میشود . این سبک تربیت دختران را در معرض سؤ استفاده جنسی و روانی قرار می دهد
ویژگی شخصیتی
افراد وابسته٬ نمایشی ٬افسرده٬ مضطرب و افرادی با اختلالات مرزی و…عزت نفس پایین تری را نشان می دهند.
انتظارات اجتماعی و فرهنگی
وجود باور عمومی از توانمندی بالاتر مردانه و نگاه سطحی و ابزاری به جنس زن ( از جملع تنها ابزاری برای تولید مثل ٬ براورده ساختن نیاز جنسی و غذا و فراهم کردن زمینه رفاهی برای جنس مردانه ) که در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته وجود دارد منجر به کاهش عزت نفس زنان می شود
رسانه
تبلیغات رسانه ای برای سلبیرتی های زن و مدلینگ منجر به الگو سازی آرمانی برای زنان شده که وقتی وفرد خود را با این الگوی آرمانی شده با فاصله زیاد می بیند٬ خودپنداره و عزت نفس او دچار مشکل می شود . از سوی دیگر نشان دادن رفتار کلیشه ای و قالبی نسبت به زن در برخی رسانه ها منجر به احساس افسردگی و کاهش عزت نفس و افزایش سواستفاده جنسی و روانی از زن می گردد.
محدود کردن مشاغل خاصی برای زنان
گاه در برخی کشورها شاهد این محدودیت ها هستیم برای مثال در کشور ما رشته هایی چون نجاری ٬ مکانیکی و…برای زنان فضایی برای آموزش ایجاد نمیکند و این خود میتواند زنان علاقمند را دچار سرخوردگی کند و در عرت نفس آنها نقش داشته باشد .
نشانههای عزت نفس پایین در زنان
عزت نفس پایین در زنان میتواند به شکلهای مختلفی خود را نشان دهد. برخی از نشانههای شایع عزت نفس پایین در زنان عبارتند از:
- مقایسه خود با دیگران: اغلب خود را با دیگران مقایسه میکنند و در این مقایسه احساس کمارزشی میکنند. آنها ممکن است مدام به دنبال نقاط ضعف خود باشند و نقاط قوت دیگران را بزرگنمایی کنند.
- خود انتقادی: اغلب نسبت به خود بسیار انتقاد گر هستند و به خود سخت میگیرند. آنها ممکن است اشتباهات خود را بزرگنمایی کنند و خود را برای آنها سرزنش کنند.
- ترس از شکست: زنانی که عزت نفس پایینی دارند، اغلب از شکست میترسند. آنها ممکن است از تلاش برای چیزهای جدید اجتناب کنند زیرا نگران هستند که شکست بخورند.
- وابستگی به دیگران: اغلب به دیگران وابسته هستند. آنها ممکن است برای تصمیمگیری در امور مختلف از ساده تا مهم زندگی خود ، به تایید دیگران را نیاز داشته باشند.
- اجتناب از روابط نزدیک: اغلب از روابط نزدیک اجتناب میکنند. آنها ممکن است نگران باشند که مورد قضاوت یا انتقاد قرار بگیرند.
علاوه بر این نشانههای عمومی، عزت نفس پایین در زنان میتواند در جنبههای خاصی از زندگی آنها نیز تأثیر بگذارد، مانند:
- روابط: ممکن است در روابط خود دچار مشکلاتی شوند. آنها ممکن است به راحتی در روابط ناسالم گرفتار شوند یا به راحتی در روابط خود احساس نارضایتی کنند.
- شغل: در کار خود دچار مشکلاتی شوند. آنها ممکن است در برقراری ارتباط با دیگران یا در دفاع از خود در برابر دیگران دچار مشکل شوند.
- سلامت جسمی و روانی: ممکن است در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامت جسمی و روانی بیشتری باشند، مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن.
راهکارهایی برای افزایش عزت نفس
راهکارهای بالا بردن عزت نفس در زنان را میتوان در دو دسته کلی تقسیم کرد:
راهکارهای ذهنی و عاطفی
- خودشناسی: شناخت نقاط قوت و ضعف خود، اهداف و ارزشهای شخصی، و باورهای خود در مورد خود و دنیا.
- پذیرش خود: پذیرش خود به همانگونه که هستید، با تمام ویژگیهای ظاهری و شخصیتی.
- عشق به خود: دوست داشتن و احترام گذاشتن به خود، و انجام کارهایی که باعث خوشحالی و رضایت شما میشود.
راهکارهای رفتاری
- هدف گذاری: تعیین اهداف کوچک و قابل دسترس برای خود، و تلاش برای رسیدن به آنها.
- اقدام و ریسک پذیری: بیرون آمدن از منطقه امن خود و انجام کارهای جدید و چالش برانگیز.
- ارتباط موثر: برقراری ارتباط موثر با دیگران، و بیان دیدگاهها و نیازهای خود.
در ادامه، به توضیح برخی از این راهکارها میپردازیم:
- خودشناسی: یکی از مهمترین راهکارهای افزایش عزت نفس، شناخت خود است. زمانی که نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید، میتوانید از نقاط قوت خود برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنید و نقاط ضعف خود را بهبود ببخشید. همچنین، زمانی که اهداف و ارزشهای شخصی خود را بشناسید، میتوانید تصمیمگیریهای بهتری بگیرید و زندگی رضایتبخشتری داشته باشید.
- پذیرش خود: پذیرش خود به همانگونه که هستید، به عنوان یک زن به عنوان انسانی با همه طرافت ها و توانمندی ها. پذیرش خود یکی از ضروریترین شرایط برای داشتن عزت نفس است. زمانی که خود را بپذیرید، دیگر نیازی نیست که خود را با دیگران مقایسه کنید و از آنها بهتر یا بدتر بدانید. همچنین، زمانی که خود را بپذیرید، میتوانید از تمام تواناییهای خود برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنید.
- عشق به خود: عشق به خود به معنای دوست داشتن و احترام گذاشتن به خود است. زمانی که خود را دوست داشته باشید، از خود مراقبت میکنید، به نیازهای خود اهمیت میدهید، و از خود برای رسیدن به اهداف خود حمایت میکنید.
- هدف گذاری: تعیین اهداف کوچک و قابل دسترس برای خود، یکی از راههای افزایش عزت نفس است. زمانی که یک هدف را تعیین میکنید و آن را محقق میکنید، به خودتان ثابت میکنید که میتوانید کارهای بزرگی انجام دهید. همچنین، اهداف گذاری به شما انگیزه میدهد تا به تلاش خود ادامه دهید و به اهداف بزرگتر خود برسید.
- اقدام و ریسک پذیری: بیرون آمدن از منطقه امن خود و انجام کارهای جدید و چالش برانگیز، یکی دیگر از راههای افزایش عزت نفس است. زمانی که از خودتان و تواناییهایتان مطمئن باشید و محدودیت های جنسی را در ذهن خود خط بزنید، میتوانید ریسکهای کوچک و قابل کنترل را بپذیرید. این کار به شما کمک میکند تا مهارتهای جدیدی یاد بگیرید، تجربههای جدید کسب کنید، و به خودتان ثابت کنید که میتوانید کارهایی را انجام دهید که قبلا فکر میکردید غیرممکن هستند.
- ارتباط موثر: برقراری ارتباط موثر با دیگران، یکی از راههای افزایش عزت نفس است. زمانی که بتوانید دیدگاهها و نیازهای خود را به طور واضح و موثر بیان کنید، دیگران شما را به عنوان فردی قوی و با اعتماد به نفس میبینند. همچنین، ارتباط موثر به شما کمک میکند تا روابط سالمتری با دیگران برقرار کنید.
ورزش کردن، گذراندن وقت با افرادی که شما را دوست دارند و حمایت میکنند، یادگیری مهارتهای جدید، انجام کارهایی که دوست دارید و… نیز از جمله فعالیتهاییست که زنان میتوانند برای افزایش عزت نفس خود انجام دهند.
البته، افزایش عزت نفس یک فرآیند زمانبر است و به تلاش و تعهد مداوم نیاز دارد. اما با انجام راهکارهای ذکر شده، میتوانید عزت نفس خود را افزایش دهید و زندگی رضایتبخشتری داشته باشید.
سخن پایانی
در این مقاله سعی شد تا به طور خلاصه بینشی کلی در زمینه عزت نفس در زنان به شما ارائه شود . در کنار این مطالعات از آنجا که عزت نفس پایین ریشه قدیمی تر و عمیقی دارد ٬ پیشنهاد میشود برای دست یابی به هر یک از موارد تقویت عزت نفس و حل شدن ریشه ای این مشکل از یک روان درمانگر کمک بگیرید . گاهی آسیبهای ما از گذشته مهم و عمیق بوده که به تنهایی قادر نیستیم برای کمک به خود کاری انجام دهیم . از این رو یک متخصص حرفه ای میتواند فارغ از هر قضاوتی صبورانه با شما همدل شپود و تا بتوانید خود ارزشمندیتان را تقویت کنید.
